اسکولیوز؛ انحنای ستون فقرات
اسکولیوز یا همان انحرافی که در ستون فقرات ایجاد می‌شود، معمولا طی دوران کودکی یا نوجوانی مشخص می‌شود که در این سنین به عنوان اسکولیوز کودکان شناخته خواهد شد.
در زمان بلوغ نیز به عنوان اسکولیوز بزرگسالان شناخته می‌شود. این بیماری همانطور که از نامش مشخص است، یک انحنا در ستون فقرات است و بیشتر قبل از بلوغ ایجاد می‌شود.
منظور از اسکولیوز بزرگسالان چیست؟
اسکولیوز انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات است. در حقیقت ستون فقرات می‌چرخد و منحنی ایجاد می‌کند. شدت منحنی‌های ایجاد شده ممکن است از ۱۰ درجه تا ۱۰۰ درجه باشند. در اغلب مواقع اسکولیوز خفیف است و نیازی به درمان ندارد. به‌طور کلی شدت انحنای ایجاد شده تعیین‌کننده نوع درمان است.
درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود، لزوما برای رفع منحنی نیست، هدف از اقدامات درمانی کاهش درد و بهبود عملکرد بیماران است. با این حال که این بیماری بدون درد است؛ اما تخریب ستون فقرات می‌تواند منجر به درد و علائم دیگر شود.
بیشترین نگرانی اسکولیوز در بزرگسالان در ناحیه کمر یا پایین ستون فقرات است. این قسمت از بدن بیشتر در معرض تغییراتی است که با افزایش سن مشاهده می‌شود.
علت ایجاد انحنای ستون فقرات در بزرگسالان چیست؟
بسته به نوع این بیماری، علت آن نیز متفاوت خواهد بود. رایج‌ترین نوع اسکولیوز، دژنراتیو است. اسکولیوز بزرگسالان ممکن است نوعی از کودکی باشد که تا بزرگسالی کشف نشده است. در برخی از مواقع ممکن است اسکولیوز نوجوان با افزایش سن منجر به علائم شود و نیاز به درمان داشته باشد.
پزشکان علت دقیق ایجاد چنین مشکلی را نمی‌دانند؛ اما، به نظر می‌رسد که گاهی این عارضه دلیل ارثی داشته باشد. انواع کمتر رایجی که می‌تواند منجر به این بیماری شود به شرح زیر است:
- شرایط عصبی عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
- نقص‌های مادرزادی موثر بر رشد استخوان‌های ستون فقرات
- آسیب یا عفونت ستون فقرات
عوامل خطرساز در ایجاد انحنای ستون فقرات
عواملی که می‌تواند احتمال خطر ایجاد چنین مشکلی را افزایش دهد به شرح زیر است:
سن
علائم و نشانه‌ها معمولا طی جهش رشد ایجاد می‌شود که دقیقا قبل از بلوغ است.
جنسیت
با این وجود که هم دختران و هم پسران به یک میزان دچار اسکولیوز خفیف می‌شوند؛ اما در دختر خانم‌ها منحنی بیشتر وجود دارد و قطعا نیاز به درمان خواهد داشت.
سابقه خانوادگی
گاهی ممکن است این بیماری به دلیل سابقه خانوادگی ایجاد شده باشد؛ اما همیشه به این صورت نیست.
انحراف ستون فقرات چه عوارضی را برای بیمار به همراه دارد؟
با این حال که اکثر افرادی که به آن عارضه دچار می‌شوند، نوع خفیف آن را تجربه می‌کنند؛ اما گاهی همین شرایط می‌تواند عوارضی را ایجاد کند که این موارد احتمالی به شرح زیر است:
آسیب به ریه و قلب
زمانی که انحراف ستون فقرات شدید باشد، دنده‌ها ممکن است به ریه و قلب فشار وارد کند. در نهایت تنفس را دشوار می‌کند و قلب پمپاژ سختی خواهد داشت.
مشکلات ایجاد شده در ناحیه کمر
بزرگسالانی که در بچگی دچار این بیماری شده‌اند، بیشتر از هر فرد دیگری در معرض کمردرد قرار دارد.
تغییرات ظاهری
با بدتر شدن این بیماری در فرد ممکن است تغییرات نیز ایجاد شود. به طور مثال باسن و شانه حالت صاف خود را از دست می‌دهند، دنده‌ها برجسته می‌شوند، قسمت کمر تغییر مکان می‌دهد و… در اغلب مواقع افرادی که دچار اسکولیوز هستند، متوجه تغییرات ظاهری خود خواهند شد.
نحوه تشخیص این بیماری به چه صورت است؟
زمانی که به بهترین متخصص ارتوپدی در کرج مراجعه می‌کنید، ابتدا در خصوص شرح حال کلی شما سوالاتی را خواهد پرسید. ممکن است از شما خواسته شود که بایستید و از کمر به سمت جلو خم شوید، در حالی که دستان‌تان آویزان باشد تا متوجه شود که کدام طرف قفسه دنده برجسته‌تر از سمت دیگری است.
پزشک علاوه بر این ممکن است برخی از آزمایشات عصبی را برای بیمار در نظر بگیرد که این موارد به شرح زیر است:
- ضعف عضلانی
- بی حسی
- واکنش‌های غیر عادی
- آزمایشات تصویربرداری
با استفاده از یک تصویربرداری ساده می‌توان این بیماری را تأیید کرد و متوجه شدت انحنای ستون فقرات شد. اگر پزشک متوجه شود که بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مانند تومور باعث ایجاد اسکولیوز شده، ممکن است برسی‌های بیشتری را با استفاده از MRI برای بیمار در نظر بگیرد.
اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چه درمانی دارد؟
درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود، به عوامل مختلفی بستگی دارد. در حقیقت کودک یا بزرگسال بودن بیمار از مواردی است
که می‌تواند در نحوه درمان تاثیرگذار باشد. اکثر کودکان مبتلا به اسکولیوز خمیدگی خفیفی دارند و نیازی به درمان با استفاده از بریس و جراحی نخواهند داشت.
کودکان مبتلا به این عارضه باید چکاپ منظم داشته باشند تا پزشک متوجه شود به‌دلیل انحنای ستون فقرات، تغییراتی در رشد آنها ایجاد شده است یا خیر. به‌طور کلی موارد دیگری که برای درمان بیمار در نظر گرفته می‌شود، شامل موارد زیر است:
جنسیت
خطر پیشرفت این بیماری در دختران بیش از پسران مشاهده شده است.
شدت منحنی
انحناهای بیشتر با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
شکل منحنی
امکان بدتر شدن منحنی‌های دوتایی که به شکل S بوده و شدت آن بیش از منحنی‌های c است نیز وجود دارد.
محل ایجاد منحنی
امکان بدتر شدن منحنی‌هایی که در قسمت مرکزی (قفسه سینه) ستون فقرات قرار دارد، از منحنی قسمت‌های فوقانی و تحتانی ستون فقرات بیشتر است.
رشد کامل
اگر رشد استخوان‌های کودک متوقف شده باشد، خطر پیشرفت منحنی بسیار کم است. این مسئله می‌تواند به این معنی باشد که استفاده از بریس جهت درمان، می‌تواند بیشترین تاثیر را در کودکانی که استخوان آنها در حال رشد است، داشته باشد.
استفاده از بریس
اگر کودک‌تان در حال رشد و دچار اسکولیوز متوسط است، ممکن است پزشک استفاده از بریس را برای او در نظر بگیرد.
این نکته را در نظر داشته باشید که استفاده از بریس، منحنی ایجاد شده را درمان نمی‌کند؛ اما از پیشرفت منحنی جلوگیری خواهد کرد. متداول‌ترین نوع بریس از پلاستیک ساخته شده و متناسب با هر فردی طراحی شده است.
بیشتر بریس‌ها باید هم شب و هم روز مورد استفاده قرار گیرند. اثر بخشی یک بریس با میزان ساعاتی که در روز استفاده می‌شود، افزایش می‌یابد. کودکانی که از بریس استفاده می‌کنند، می‌توانند در بیشتر فعالیت‌ها شرکت داشته باشند، در حقیقت استفاده از آن مانع از انجام فعالیت‌ها نمی‌شود.
در صورت لزوم می‌توانند به‌طور مثال هنگامی که قصد شرکت در تیم ورزشی را دارند، بریس را بردارند. در نهایت پس از توقف رشد استخوان‌ها بریس برداشته می‌شود. مواقعی که رشد استخوان‌ها متوقف می‌شود:
- حدود دو سال پس از شروع قاعدگی در دخترها
- زمانی که پسران نیاز به اصلاح روزانه دارند.
- زمانی که دیگر تغییری در میزان قد ایجاد نشود.
عمل جراحی
انحراف ستون فقرات اگر به‌صورت شدید باشد، با گذشت زمان پیشرفت می‌کند؛ بنابراین پزشک ممکن است عمل جراحی را برای کاهش شدت منحنی ستون فقرات و جلوگیری از بدتر شدن آن به بیمار پیشنهاد کند.
درمانی که برای بزرگسالان در نظر گرفته می‌شود:
در اغلب مواقع این عارضه را در بزرگسالان می‌توان از طریق معاینات منظم، تجویز داروهای مسکن و تمرینات تقویت‌کننده برای شکم، کمر و بهبود انعطاف‌پذیری به‌صورت غیر جراحی کنترل کرد.
اگر فردی هستید که سیگار مصرف می‌کنید، بسیار مهم است که آن را ترک کنید. مشاهدات مبنی بر آن بوده است که دخانیات روند تخریب را تسریع می‌کنند.
پزشک برای حفظ قدرت و تسکین درد، برخی از تمرینات فیزیوتراپی را توصیه می‌کند که این موارد به شرح زیر است:
- تلاش جهت بهبودی وضعیت بدن
- انجام تمریناتی مانند شنا
- تمرینات کششی روزانه
فعال ماندن
اگر با استفاده از داروهای مسکن و انجام تمرینات فیزیوتراپی درد تسکین داده نشود، ممکن است پزشک برای تسکین موثر تزریق اپیدورال یا انسداد عصب را به بیمار پیشنهاد دهد.
درمان با استفاده از جراحی
جراحی در برخی از مواقع برای بزرگسالان ضروری است. این روش درمانی معمولا به دلیل خطرات ناشی از عوارض جراحی ستون فقرات در نظر گرفته می‌شود:
- احساس درد شدید و مداوم در کمر و پا
- متعادل نگه داشتن ستون فقرات
- نیاز به جراحی جهت بهبود کیفیت زندگی
