راشیتیسم یا نرمی استخوان چیست؟

راشیتیسم، نرم شدن و ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان است که این شرایط معمولا به دلیل کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین D ایجاد می‌شود.

گاهی مشکلات ژنتیکی نیز می‌تواند منجر به راشیتیسم شود. ویتامین D، به بدن کودک در جذب کلسیم و فسفر موجود در غذا کمک می‌کند.

کمبود این ویتامین، حفظ کلسیم و فسفر در استخوان‌ها را دشوار می‌کند که در نهایت می‌تواند منجر به راشیتیسم شود.

به‌طور کلی با افزودن ویتامین D و کلسیم به رژیم غذایی مشکلات استخوانی مرتبط با نرمی استخوان برطرف می‌شود.

در صورتی که این بیماری به‌دلیل مشکلات دیگری ایجاد شده باشد، فرزند شما به دارو یا درمان‌های دیگری نیاز خواهد داشت.

گاهی برخی از ناهنجاری‌های ناشی از نرمی استخوان نیاز به عمل جراحی برای اصلاح وضعیت کودک دارد.

راشیتیسم یا نرمی استخوان چه علائمی دارد؟

علائم و نشانه‌های ناشی از این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تاخیر در رشد
• تاخیر در مهارت‌های حرکتی
• ایجاد درد در ستون فقرات، لگن و پاها
• ضعف عضلانی

از آنجایی که راشیتیسم صفحات رشد کودکان را نرم می‌کند، می‌تواند منجر به بدشکلی‌های اسکلتی شود که عوارض زیر را در پی خواهد داشت:

• پاها یا زانوهای خم شده
• ضخیم شدن مچ پا و مچ دست
• برآمدگی قفسه سینه

زمانی که کودک شما دچار درد استخوانی، ضعف عضلانی یا تغییر شکل اسکلتی است، حتما باید با بهترین متخصص ارتوپدی در کرج در میان بگذارید.

علت نرمی استخوان یا راشیتیسم چیست؟

بدن کودک برای جذب کلسیم و فسفر از غذا، نیاز به ویتامین D دارد. اگر بدن کودک‌تان به اندازه کافی ویتامین D نداشته باشد، ممکن است منجر به راشیتیسم شود.

کمبود ویتامین D

کودکانی که ویتامین D کافی از این دو منبع در یافت نمی‌کنند، ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند:

نور خورشید

پوست کودک هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند. امروزه بچه‌ها کمتر در خارج از خانه بازی می‌کنند یا با استفاده از کرم‌های ضد آفتاب مانع از رسیدن اشعه خورشید به پوست آنها می‌شویم.

رژیم غذایی

روغن ماهی، زرده تخم مرغ، و ماهی چرب مانند ماهی آزاد حاوی ویتامین D هستند. علاوه بر این، به دلیل محدود بودن مواد غذایی سرشار از ویتامین D، بسیاری از مواد غذایی غنی شده با این ویتامین هستند مانند شیر، غلات و برخی از آبمیوه‌ها.

مشکلاتی در جذب

برخی از کودکان با بیماری‌هایی متولد می‌شوند که بر جذب ویتامین D در بدن آنها تاثیر می‌گذارد. برخی از این مشکلات به شرح زیر است:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده
• فیبروز کیستیک
• مشکلات کلیوی

عوامل خطر در ایجاد راشیتیسم

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به راشیتیسم یا نرمی استخوان را در کودکان افزایش دهند به شرح زیر است:

پوست تیره

پوست تیره ملانین بیشتری دارد و به دنبال آن توانایی پوست را جهت تولید ویتامین D از نور خورشید کاهش می‌دهد.

کمبود ویتامین D مادر در طی دوران بارداری

نوزادانی که از مادرانی با کمبود ویتامین D متولد می‌شوند، با علائم نرمی استخوان متولد شده یا مدت کمی پس از تولد دچار آن خواهند شد.

موقعیت جغرافیایی

کودکانی که در مکان‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنند، به دلیل وجود نور خورشید کمتر، امکان ابتلا به نرمی استخوان در آنها بیشتر است.

تولد زودرس

نوزادانی که زودتر از زمان موعد متولد می‌شوند، ویتامین D کمتری دارند؛ چرا که زمان کمتری برای دریافت این ویتامین داشته‌اند.

درمان دارویی

انواع خاصی از داروهای ضد تشنج و داروهای ضد ویروسی که برای درمان عفونت HIV استفاده می‌شود، در توانایی بدن جهت جذب ویتامین D اختلال ایجاد می‌کند.

تغذیه تنها از شیر مادر

شیر مادر حاوی ویتامین D کافی جهت جلوگیری از راشیتیسم نیست. نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند، باید حتما طبق دستور پزشک از قطره ویتامین D مصرف کنند.

عوارض راشیتیسم و کمبود ویتامین D

در صورت عدم درمان این بیماری ممکن است مشکلات بیشتر دیگری ایجاد شود که این موارد به شرح زیر است:

• عدم رشد
• ستون فقرات منحنی غیرطبیعی
• تغییر شکل استخوان
• مشکلاتی در دندان
• تشنج

آیا راهی برای جلوگیری از نرمی استخوان وجود دارد؟

قرار گرفتن در جلوی نور خورشید بهترین منبع ویتامین D است که اگر روزانه در هر فصلی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در معرض نور خورشید قرار بگیرید، کافی است.

با این حال اگر پوست تیره‌ای دارید یا در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که نور خورشید کمی وجود دارد، ممکن است چنین راهکاری برای شما غیر ممکن باشد.

علاوه بر این، از آنجایی که قرار گرفتن در معرض نور خورشید به صورت مکرر منجر به آفتاب سوختگی یا سرطان پوست می‌شود، نباید به صورت مستقیم زیر نور خورشید قرار بگیرید، همچنین باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

برای پیشگیری از نرمی استخوان و راشیتیسم باید اطمینان داشته باشید که غذاهای حاوی ویتامین D مصرف می‌کنید.

مواد غذایی از جمله:

• ماهی آزاد
• تن ماهی
• روغن ماهی
• زرده تخم مرغ

منابع خوبی از این ویتامین هستند.

همچنین مواد غذایی غنی شده مانند شیرخشک نوزادان، غلات، نان، شیر، آب پرتقال و.. توصیه می‌شود. اگر باردارید، باید طبق دستور پزشک میزان تعیین شده و مناسبی از این ویتامین را مصرف کنید.

نرمی استخوان یا راشیتیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در طول معاینه، پزشک روی استخوان فشار وارد می‌کند و هرگونه ناهنجاری‌های احتمالی را مورد بررسی قرار می‌دهد. معایناتی که برای کودک شما در نظر می‌گیرد شامل موارد زیر است:

جمجمه نوزاد

جمجمه نوزادان مبتلا به راشیتیسم اغلب استخوان نرم‌تری دارد و ممکن است در بسته شدن نقاط نرم (فونتانل) تاخیر داشته باشند.

پاها

در حالی که حتی در کودکان نوپا کمی کجی پا طبیعی است؛ اما اگر پای کمانی بیش از حدی مشاهده شود، نشانه راشیتیسم است.

قفسه سینه

برخی از کودکان مبتلا به نرمی استخوان ممکن است قفسه سینه برآمده‌ای داشته باشند.

مچ دست و مچ پا

معمولان کودکان مبتلا به این ناهنجاری اغلب مچ پا و دست ضخیم‌تری دارند.

با استفاده از اشعه ایکس برای بررسی استخوان‌های آسیب‌دیده می‌توان تغییر شکل استخوان را مشاهده کرد. آزمایش خون و ادرار، تشخیص این بیماری را تایید می‌کنند و روند درمان تحت کنترل قرار خواهد گرفت.

نرمی استخوان چه درمانی دارد؟

مهم‌ترین اقدامی که باید جهت درمان در نظر بگیرید، این است که میزان مصرف کلسیم، فسفات و ویتامین D را به حداکثر برسانید.

به‌طور کلی بسته به علت زمینه‌ای، پزشک معمولا مکمل‌های ویتامین D را تجویز می‌کند.

علاوه بر این توصیه‌های دیگری که برای درمان بیماران در نظر دارند به شرح زیر است:

• قرار گرفتن در زیر نور خورشید
• تغییراتی در رژیم غذایی
• مصرف روغن ماهی
• مصرف کلسیم و فسفر
• رژیم غذایی مناسب

اگر نرمی استخوان یا راشیتیسم ناشی از رژیم غذایی نامناسب باشد، پزشک ممکن است هر یک از این موارد را تجویز کند:

• مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
• تزریق سالانه ویتامین D
• رژیم غذایی سرشار از ویتامین D

منابع غذایی ویتامین D که می‌توانید در رژیم غذایی خود داشته باشید:

• تخم مرغ
• روغن ماهی
• ماهی‌های روغنی مانند ماهی تن، ماهی آزاد، ساردین (کیلکا) و…
• غذاهای غنی شده با ویتامین D از جمله شیر، برخی از آبمیوه‌ها، غلات، شیر و…

به‌طور کلی ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و گذراندن مدتی از روز در خارج از خانه می‌تواند در جلوگیری از نرمی استخوان موثر باشد.

پس از درمان

افزایش سطح ویتامین D، کلسیم و فسفات در بدن می‌تواند به اصلاح این اختلال کمک کند. معمولا اکثر کودکان مبتلا به نرمی استخوان مدت کمی پس از شروع درمان، بهبود پیدا می‌کنند.

در صورت اصلاح راشیتیسم در کودکی، تغییر شکل اسکلتی اصلاح می‌شود و به‌طور کلی کودک بهبود پیدا می‌کند.

در صورت عدم درمان راشیتیسم در کودکی، ممکن است ناهنجاری‌های اسکلتی به‌طور دائمی در بیمار باقی بماند و روند درمان را برای پزشک سخت کند.